File Buz

MÖ 8. ve 4. yüzy?llar aras?nda Zeus onuruna düzenlenen Antik Yunan medeniyetindeki Olimpiyatlardan esinlenerek Frans?z e?itimci ve tarihçi Baron Pierre De Coubertin’in 1894’te kurdu?u Uluslararas? Olimpiyat Komitesi’nin önderli?inde yeniden 1896 y?l?nda Atina’da düzenlenmeye ba?layan Olimpiyat Oyunlar?’n?n 31.’si, geçti?imiz gün Brezilyan?n Rio de Janeiro kentinden muhte?em bir aç?l?? töreni ile ba?lad?. Her dört y?lda bir düzenlenen ve dünyan?n en büyük spor organizasyonu niteli?indeki Olimpiyat Oyunlar?, ekonomi ve kültür aç?s?ndan da çok önemli bir nitelik ta??maktad?r. Bu yaz?da Olimpiyatlar’?n tarihçesinden ve Türkiye’nin Olimpiyat geçmi?inden söz edece?im.

1896’da ilk kez Yunanistan’da Atina’da düzenlenen Olimpiyatlar, o tarihten itibaren II. Dünya Sava?? haricinde her dört y?lda bir istisnas?z yap?lm?? ve ?u ?ehirlerde ve ülkelerde düzenlenmi?tir;

1900 – Paris, Fransa

1904 – St. Louis, ABD

1908 – Londra, ?ngiltere

1912 – Stokholm, ?sveç

1916 – Berlin, Almanya

1920 – Antwerp, Belçika

1924 – Paris, Fransa

1928 – Amsterdam, Hollanda

1932 – Los Angeles, ABD

1936 – Berlin, Almanya

1940 – Yap?lamad?

1944 – Yap?lamad?

1948 – Londra, ?ngiltere

1952 – Helsinki, Finlandiya

1956 – Melbourne, Avustralya ve Stokholm, ?sveç

1960 – Roma, ?talya

1964 – Tokyo, Japonya

1968 – Mexico City, Meksika

1972 – Münih, Almanya

1976 – Montreal, Kanada

1980 – Moskova, SSCB (Rusya)

1984 – Los Angeles, ABD

1988 – Seul, Güney Kore

1992 – Barcelona, ?spanya

1996 – Atlanta, ABD

2000 – Sidney, Avustralya

2004 – Atina, Yunanistan

2008 – Pekin, Çin

2012 – Londra, ?ngiltere

2016 – Rio de Janeiro, Brezilya.

Görüldü?ü üzere ?imdiye dek 31 kere düzenlenen ancak 29 defa yap?labilen (bir tanesi iki ülkede) Olimpiyat Oyunlar?’na ABD 4, ?ngiltere 3, Almanya 3, Fransa 2, Yunanistan 2, ?sveç 2, Avustralya 2, Belçika 1, Hollanda 1, Finlandiya 1, ?talya 1, Japonya 1, Meksika 1, Kanada 1, Rusya 1, Güney Kore 1, ?spanya 1, Çin 1 ve Brezilya 1 defa ev sahipli?i yapm??t?r. 2020 y?l?nda, Japonya, Olimpiyat Oyunlar?na ikinci defa ev sahipli?i yapacakt?r. Lakin geçti?imiz y?llarda Türkiye Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an’?n da i?aret etti?i üzere, Olimpiyatlar henüz Müslüman nüfusu yo?un bir ülkede hiç düzenlenmemi?tir. Bu nedenle, Türkiye’nin ilerleyen y?llarda Olimpiyat Oyunlar?na ev sahipli?i yapmak konusunda büyük ?ans? bulunmaktad?r. Bunun için, Türkiyenin çok iyi lobi faaliyetleri göstermesi ve spor altyap?s?n? tamamlamas? gerekmektedir. Ayr?ca sportif anlamda da Türkiyenin daha sayg?n ve ba?ar?l? bir konuma ula?mas?, Olimpiyat Oyunlar?na ev sahipli?i yapma konusunda önemli bir avantaj olacakt?r. Lakin unutulmamas? gereken bir konu da, iyi planlama yap?lmamas? durumunda, Olimpiyatlara ev sahipli?i yapman?n bir avantajdan çok ekonomik felakete dönü?me riskidir. Nitekim Brezilya, 2016 Rio de Janerio Olimpiyat Oyunlar?na ev sahipli?i yapmas?na ve bu yolla önemli bir kültürel kazan?m elde etmesine kar??n, ekonomik anlamda çok zor bir dönemden geçmektedir.

Olimpiyat Oyunlar? denince akla gelen önemli bir konu, 1912 y?l?nda 5 k?tadan da sporcunun kat?ld??? ilk Olimpiyatlar?n ard?ndan 1914’te kabul edilen ve dünyadaki 5 k?tay? sembolize eden Olimpiyat Oyunlar? bayra??d?r. Olimpiyat Oyunlar?’n?n slogan? ise “Daha h?zl?, Daha yüksek, Daha güçlü” anlam?na gelen “Citius, Altius, Fortius” sözüdür. Olimpiyat Oyunlar?’n?n klasikle?mi? bir unsuru da, özellikle son 30 y?lda büyük  ve masrafl? ?ovlar?n sergilendi?i aç?l?? ve kapan?? törenleridir. Ayr?ca 1968’den beri Olimpiyat Oyunlar? için bir maskot da belirlenmektedir.

Olimpiyat Oyunlar?’n?n tarihine zaman zaman siyaset de damgas?n? vurmu?tur. Örne?in SSCB’nin Afganistan’? i?gal etmesinin ard?ndan So?uk Sava?’?n doruk noktas?na ç?kt??? dönemlerden olan 1980’lerin ba??nda düzenlenen iki Olimpiyat Oyunlar?nda, çe?itli boykot vakalar? ya?anm??t?r. 1980 Moskova Olimpiyatlar?’na, ABD’nin liderli?inde 64 ülke kat?lmam??t?r. 1984 Los Angeles Olimpiyatlar?’na ise, Rusya’n?n giri?imleriyle 13 ülke i?tirak etmemi?tir. 1988 Seul Olimpiyatlar?’na Kuzey Kore de kat?l?m göstermemi?tir. 1972 Münih Olimpiyatlar?’nda Filistin sorununu dünya kamuoyunda gündeme getirmek isteyen Kara Eylül örgütü üyesi Filistinli teröristler, 11 ?srailli sporcuyu öldürmü? ve Olimpiyat Oyunlar?n? kana bulam??t?r. 1936 y?l?nda Nazi Almanya’s?nda düzenlenen Olimpiyat Oyunlar?’nda ise, Afrikal? Amerikal? atlet Jesse Owens’?n 4 alt?n madalya kazanmas?, beyaz ?rk?n üstünlü?üne inanan Nazi lideri Adolf Hitler’i çileden ç?karm?? ve dünya kamuoyunun gündemine oturmu?tur. 1968 Meksika Olimpiyatlar?’nda yine zenci sivil hareketlerine kat?lm?? ABD’li iki atlet Tommie Smith ve John Carlos’un direni? selamlar? da, uzun y?llar unutulmayacak siyasi bir hareket olarak tarihe geçmi?tir.

Olimpiyat Oyunlar? madalya s?ralamas?nda ABD’nin toplamda büyük üstünlü?ü bulunurken, ABD’yi SSCB dönemi de dahil edilirse Rusya, sonras?nda da ?ngiltere izlemektedir. Son y?llarda Çin Halk Cumhuriyeti’nin h?zl? yükseli?i dikkat çekicidir. ?lk kez 1908 y?l?nda Olimpiyatlara kat?lan Türkiye ise, ilk madalyas?n? 1936 Olimpiyatlar?’nda  “Mersinli” lakab?yla an?lan Ahmet Kireççi’nin serbest güre?te 3. olarak bronz madalyas? ile alm??t?r. Ayn? y?l 61 kiloda güre?en Ya?ar Erkan, Türkiye’ye Olimpiyatlar tarihindeki ilk alt?n madalyas?n? getirmi?tir. Türkiyenin ?imdiye kadar 38 Olimpiyat alt?n madalyas? bulunmaktad?r.

2. Dünya Sava??’ndan sonra yap?lan 1948 Londra Olimpiyatlar?’nda Türk sporcular? oldukça ba?ar?l? olmu?, serbest ve grekoromen güre?te 6 alt?n, 4 gümü? ve 1 bronz, atletizmde de üç ad?m atlamada Ruhi Sar?alp ile 1 bronz olmak üzere toplam 12 madalya alarak madalya tablosunda 7. s?rada yer alm??t?r. Ruhi Sar?alp’in ald??? bu madalya, 2004 Atina Olimpiyatlar?’nda E?ref Apak’?n çekiç atmada ald??? bronz madalyaya kadar atletizmde Türkiye’nin tek madalyas? olarak kalm??t?r. Türkiye’nin madalya grafi?i incelendi?inde, Frans?zlar?n ünlü “etre fort comme un Turc" (Türk gibi kuvvetli olmak) sözünü hat?rlat?rcas?na, güre? ve daha arka planda da olsa halter bran?lar?nda ba?ar?l? oldu?umuz görülmektedir. Olimpiyatlarda kazand???m?z toplam 38 alt?n madalyam?z?n 28’i serbest ve grekoromen güre?ten, 8 tanesi halterden, 1 tanesi tekvandodan, 1 tanesi ise judodan gelmi?tir. "Cep Herkülü" lakapl? efsanevi halterci Naim Süleymano?lu, 1988, 1992 ve 1996 Olimpiyatlar?’nda üstüste 3 defa alt?n madalya kazanarak gerçek bir Türk spor efsanesi olmu?tur.

Halil Mutlu da, 1996, 2000 ve 2004 y?llar?nda üstüste 3 defa alt?n madalya alarak Süleymano?lu’nun ba?ar?s?n? tekrar etmi?tir. Haltercilerimiz Süleymano?lu ve Mutlu d???nda en ba?ar?l? sporcular?m?z, 2’?er alt?n madalya kazanan güre?çilerimiz Mustafa Da??stanl?, Mithat Bayrak ve Hamza Yerlikaya ve 1 alt?n, 1 gümü? ve 1 bronz madalya kazanan güre?çimiz Hamit Kaplan’d?r. Olimpiyat tarihimizdeki toplam 24 gümü? madalyan?n 16’s? serbest ve grekoromen güre?, 3 tanesi tekvando, 3 tanesi atletizm ve 2 tanesi boks dal?ndan al?nm??t?r. Toplam 24 bronz madalyam?z?n 14 tanesi serbest ve grekoromen güre?ten, 3 tanesi bokstan, 2 tanesi atletizmden, 2 tanesi tekvandodan, 2 tanesi halterden ve 1 tanesi judodan al?nm??t?r. 2004 y?l?nda Atina Olimpiyatlar?’nda sporcumuz Nurcan Taylan, halter bran??nda alt?n madalya kazanarak, Türkiye’ye alt?n madalya kazand?ran ilk kad?n sporcu olmu?tur. Son organizasyon olan 2012 Londra Olimpiyatlar?nda ise, Türkiye, toplam 4 madalya (Tekvando-Servet Tazegül-alt?n, Atletizm-Gamze Bulut-alt?n, Tekvando-Nur Tatar-gümü?, Güre?-R?za Kayaalp-bronz) kazanabilmi?tir.

2016 Olimpiyatlar?’nda da, Türk sporculardan yeni madalyalar beklenmektedir. Daha önemli bir geli?me ise, ilerleyen y?llarda Olimpiyat Oyunlar?na ev sahipli?i yapma hakk?n?n kazan?lmas? olacakt?r.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMEC?